درآمد به منطق
فصل ۱۴-علم و فرضیه
 
نمونه و تمرین
 
وبلاگ کتابصفحه کتاب  

بخش سوم:آنالوژی و علّیت

فصل چهاردهم: علم و فرضیه - نمونه و تمرین

.۱۴

 

  نمونه و تمرین

 

در هر یک از قطعات متنی زیر؛
آ.   چه داده‌هایی ایضاح شده است؟
ب. چه فرضیه‌هایی برای ایضاح آن‌ها در میان گذاشته شده است؟
ج.  فرضیه‌ها را بر حسب معیارهای ارائه‌شده در قسمت ۳ ارزیابی نمایید.

 

1-12 sided dlobe-جهان 12 وجهی     در هجوم انبوه ادعاهای ضدونقیض یک مدل انقلابی از جهان به مثابه یک توپ فوتبال – البته کمی کم‌باد – در اکتبر 2003 روی میز اخترشناس قرار گرفت.
     دکتر جفری ویکس/Jeffrey Weeks و همکارانش از کانتون نیوجرسی بر مبنای تحلیل نقشه‌های مه‌بانگ پیشنهاد کردند که جهان گونه‌ای از سرسرای دوازده طرفه از آینه‌هاست، که در آن توهم بی‌نهایت با دیدن چندین نسخه از یک ستاره یکسان ایجاد شده است.
     دکتر ویکس گفت اگر مدل او صحیح باشد ‌گونه‌ای از تئوری مه‌بانگ که می‌گوید جهان قابل دیدن به‌ وسیله ما فقط یک حبات در میان دیگر حباب‌ها در یک قلمرو با وسعت بسیار زیاد است رد می‌گردد. "این بدان معنی است که می‌توانیم هم اکنون تقریبا تمام جهان را ببینیم" این را دکتر ویک گفت.
     دیگر اخترشناسان به رهبری دکتر دیوید اسپرگل/David Spergel از پرینستون گفتند که تحلیل آنها از داده‌های مشابه، جهان توپ-فوتبالی را رد می‌کند. دو گروه از دانشمندان که از قرار این اواخر در ارتباط زیاد هم بودند در وضعیت عدم توافق در مورد رد کردن جهان به مثابه توپ فوتبال بودند. اما همه موافق بودند آن چه در بار این بحث، که در واقع به‌زودی گشوده خواهد شد، شگفت‌انگیز است، همانا تاکید بر توان داده‌های مدرن به حل مسائلی است که روزگاری تقریباً متافیزیکی ملاحظه می‌شدند.
     دکتر ویکس در نشریه علمی نیچر نوشت: "از عهد باستان پیشینیان ما در این حیرت بودند که آیا جهان ما محدود است یا نامحدود. اکنون پس از دو هزاره اندیشه، داده‌های مشاهده‌ای شاید این پرسش باستان را به سرانجام رسانند."
      دکتر ویکس و همکارانش پیشنهاد می‌کردند که جهان 12 رویه، یعنی یک دوازده‌وجهی است. وی بحث می‌کرد که امواج ظاهرشده بر نقشه جهان، وقتی که هنوز خیلی جوان بود، نشان می‌دهد اگر شما به‌اندازه کافی به فاصله دور حرکت کنید سرانجام خود را در جایی که از آن شروع کرده بودید خواهید یافت، شبیه مکان‌نمای/cursor صفحه رایانه که در منتهی‌الیه سمت چپ ناپدید و در منتهی‌الیه سمت راست ظاهر می‌گردد. بنابراین وقتی پرتوافکن‌های کیهانی به لبه‌های جهان برمی‌خورند حلقه‌های یکسان در جهت مخالف آسمان – شش جفت به 35 درجه ضخامت در حالت دوازده‌وجهی دکتر ویکس ایجاد می‌کنند.
     دکتر ماکس تگمارک/Max Tegmark از دانشگاه پنسیلوانیا گفت: «خوبی این‌ها در این است که آزمون‌پذیرند. این‌ها درست‌اند یا بربادرفته.  داده‌ها در واقع هم‌اکنون حاضرند؛ فقط موضوعی است که باید از آن‌ها بیرون آورد. ما باید این حلقه‌ها را دیده بودیم.»   تاکنون چنین حلقه‌هایی نشان داده نشده‌اند. دکتر تگمارک پرسید «فضا بیکران است یا نه؟ این همان است که جوردانو برونو /Giordano Bruno را در معرض سوزانده شدن قرار داد. »  —Reported in Nature, 9 October 2003
2-clustering-خوشه‌بندی     توجه به خوشه‌بندی/clustering جمعیتی گروه‌های  مردم که چیزهای یکسان می‌خرند، تفریحات خود را از منابع یکسان دریافت می‌کنند، الگوهای رأی دادن یکسان نشان می‌دهند و عموماً به روش‌های کاملاً یکسان رفتار می‌کنند رو به افزایش است. مایکل جی. وایس/Michael J. Weiss   تعداد 62 خوشه‌ از اینها را متمایز کرده و آنها را "گونه‌های متفاوت سبک زندگی" نام نهاده است. وی همچنین از بعضی آنان نام می‌برد و بعضی وی‍ژگی‌های آنها را برجسته می‌کند.
     برای مثال در خوشه شهر و لباس، تکیولا/tequila (نوعی نوشیدنی مکزیکی) بسیار محبوب‌تر از بقیه است و دو برابر بیشتر از بقیه مجموعه تلویزیونی "دنیای دیگر/Another World" را تماشا می‌کنند. خوشه محله‌های نظامی مردم به‌احتمال زیاد چهار برابر بیشتر از بقیه مردم آمریکا نمایش تلویزیونی "نسخه چاپی/Hard Copy" را تماشا می‌کند. در میان جوانان طبقه متوسط حومه شهری به طور غیرمعمولی تجدید مبلمان، اسکی تپه‌ای و گربه محبوب است، حال آنکه شطرنج و قطارهای تراکتوری به طور غیرمعمول نامحبوب است.
     خوشه‌های سبک زندگی برای کسب و کارهایی که در پی مشتری هستند مفید واقع می‌شود، همین‌طور بین نامزدهای انتخاباتی به دنبال رأی و مؤسسات خیریه‌ی در جستجوی اعانه‌دهنده و مانند آنها. آنچه به نظر پیش‌پاافتاده می‌آید می‌تواند بسیار آشکارکننده باشد. وایس در واشنگتن دی.سی مشاهده کرد که یک خط گسل بین طرفداران پنیر بری/Brie(نوعی پنیر نرم) که متمایل به شغل های اجرائی و قانون‌نویسی دارند و طرفداران پنیر ولویتا/Kraft Velveeta(نوعی پنیر سفت) که علاقمند به‌کار در خدمات اقتصادی هستند وجود دارد. او می‌پرسد: "چه چیز انگیزه است تا بعضی از ما پنیر بری بخوریم و بعضی دیگر پنیر ولوبیا را ببلعند؟"    —Michael J. Weiss, The Clustered World(Boston: Little, Brown, 2000)
3-
prairie dog- سگ صحرا
prairie dog
    آبله میمونی/ Monkey pox یک بیماری ویروسی در رابطه با آبله است لیکن کمتر عفونت‌زا و کشنده که برای اولین بار در 2003 در امریکا مشاهده گردید.
    بیماران در دامنه سنی 4 تا 48 ساله و بین 15 ماه مه و 3 ژوئن مبتلا شده بودند. همه آنها در تماس مستقیم یا نزدیک با سگ‌های صحرایی/ prairie dog بیمار بودند که به‌عنوان حیوانات خانگی در آمده بودند و خود آن‌ها ممکن بود بیماری آبله میمونی را از موش‌های بزرگ گامبیایی خریداری‌شده به‌عنوان حیوان خانگی گرفته که از افریقای مرکزی واردشده بودند، جایی که این بیماری از خیلی وقت قبل در آنجا حضور داشت. بیماری در آنجا به‌وسیله سنجاب انتقال می‌یافت اما نام میمونی برای این بیماری به این خاطر بود که اغلب موجب کشته شدن میمون مبتلا می‌گردید.
    چندین بیمار در واگیری آمریکایی آن در دامپزشکی‌هایی کار می‌کردند که حیوانات خانگی از جمله سگ صحرایی یا موش گامبیایی می‌فروختند. مسئولان بهداشتی امیدوارند با شناسایی سریع حیوانات قابل ابتلا به بیماری آبله میمونی آنها را قبل از همه‌گیر شدن بیماری در امریکا جمع‌آوری نمایند.    —Reported in the The New York Times, 9 June 2003
  
4-
HDL-LDL

http://patricklehyaric.net/2013/11/how-garcinia-cambogia-can-lower-your-cholesterol
-and-prevent-heart-disease :برگرفته از

یک بررسی کوچک از بیماران قلبی برای آزمون یک فرضیه آن‌قدر غیر محتمل که پژوهشگر اصلی آن می‌گوید دارای شانس یک در 10,000 برای موفقیت بود نشان داد درمان با یک داروی آزمایشی آنچه که می‌تواند حاصل سال‌ها پلاک در عروق قلبی باشد را معکوس نماید.
   چهل و هفت بیمار حمله قلبی به‌تصادف در معرض افشره ماده‌ای که تقلید لیپوپروتئین چگال بالا را می‌کرد( HDL-ماده‌ای که کلسترول را از رگ‌های می‌زداید) قرار گرفتند و نیز بخشی از آن‌ها به‌عنوان کنترل در معرض محلول نمک غیرفعال. بعد از 5 هفته در معرض بودن، آنها که داروی آزمایشی را دریافت می‌کردند تا 4.2 درصد کاهش در حجم پلاک‌ها در عروق قلبی داشتند، حال آنها که در معرض محلول نمکی بودند اگر چیزی هم بود، افزایش جزئی پلاک‌ها بود. دکتر استیون نیسن/Steven Nissen متخصص قلب از درمانگاه کلیولند که بررسی را هدایت می‌کرد گفت: "تاکنون الگو برای پیش‌گیری از بیماری‌های قلبی کاهش کلسترول بد (LDL) بود. اگر شما به‌اندازه کافی دریافت کلسترول بد را پائین نگهدارید پلاک‌ها در دیواره رگ‌ها ساخته نمی‌شوند. این تجربه همچنین می‌گوید شما می‌توانید بیماری را در دیواره رگ‌ها از بین ببرید."    —Reported in the Journal of the American Medical Association, 5 November 2003
  
5-نوزادان پسر به طور میانگین در کل 100 گرم سنگین تر از نوزادان دختر هستند، اما تا همین اواخر توضیح داده نشده بود که چرا چنین است. پژوهشگران مطمئن نبودند که توضیح افزایش وزن به این علت است که مادران باردار پسر انرژی بیشتری مصرف می‌کنند یا (وقتی جنین نر است) مادرها انرژی را با کارایی بیشتر بکار می‌برند.
    دکتر رولا تمیمی/Rulla M. Tamimi از مدرسه بهداشت عمومی هاروارد فکر می‌کند که این عدم اطمینان را با اندازه‌گیری ورودی کالری حل کرده است. از 244 زن در بوستون خواسته شد تا ورودی رژیم غذایی خود را در سه ماهه دوم حاملگی با جزئیات ثبت نمایند. داده‌های جمع‌آوری شده بعداً با نتیجه تولد همبسته گردیدند. دکتر تمیمی دریافت مادران باردار پسر 10 درصد بیشتر کالری (کربوهیدرات، چربی یا پروتئین) از زنان باردار دختر مصرف می‌کنند. مصرف و نه کارآمدی مصرف موجد تفاوت است.
    اما چه شرحی برای تفاوت در ورودی است؟ دکتر تمیمی بر این است که محرک آن ممکن است به‌وسیله بعضی سیگنال/نشانک از تستسترون صادره توسط جنین نر باشد.   —Reported in the British Medical Journal, June 2003
  
6-Mark Test  انسان، بوزینه و دلفین اجتماعی‌ترین حیوانات بامغزهای بزرگ هستند؛ آنها نشان داده‌اند که با تشخیص خودشان در آینه نسبت به خود آگاهی دارند. بسیاری از حیوانات توجه کمی به تصویر خود در آینه می‌کنند. فیل‌ها در داشتن مغز بزرگ و انتقال احساس مانند انسان هستند، اما آن‌ها اجداد مشترک بالنسبه جدید مانند دلفین‌ها با انسان ندارند. آیا امکان دارد آنها تصویر خود را تشخیص دهند.
    بله، ممکن است. فیل‌ها در باغ‌وحش شهر نیویورک با یک آینه بسیار بزرگ مواجه شدند و شروع به وارسی خود با خرطوم‌هایشان کردند. یکی از فیل‌ها (فقط یکی) بالاترین سطح به شناسایی خود را موسوم به "آزمون نشانه/mark test" به انجام رساند. محققان یک حرف X بالا یک چشم هر فیل قرار داده بودند. وقتی این فیل به آینه رسید 12 بار در مدت 90 ثانیه این علامت را با خرطوم خود لمس کرد این تائید آن بود که وی باور دارد آنچه را در آینه می‌بیند خود وی است.    —Reported by Diana Reiss, of the Wildlife Conservation Society and Columbia University, in Proceedings of the National Academy of Sciences, November 7, 2006
  
7-2003 chemistry Nobel prize  جایزه نوبل شیمی در سال 2003 مشترک با دکتر پیتر آگره/Peter Agre بود که از بخت خوب بدون حساب پیش با یک پروتئین جدید روبرو شده بود.
    هنگامی که وی مشغول بررسی پروتئین خاصی که در خون یافت می‌شود بود پروتئین دیگری را یافت که نمونه وی را ناخالص کرده بود. در کوشش برای گسترش یک پادتن که به پروتئین مورد بررسی بچسبد، دکتر آگره دریافت که پادتن به‌جای آن به پروتئین آلوده‌کننده می‌چسبد و سپس معلوم شد که این از فراوان‌ترین پروتئین‌ها در نمونه‌های خون است، که البته کسی قبلاً  آن را شناسایی نکرده بود.
     اما این پروتئین چه کار می‌کند؟ وی به دنبال پروتئین‌های مشابه در ریشه گیاهان گشت و بعضی آنها را یافت که کارکرد آنها هنوز معلوم نشده بود. دکتر آگره گفت وضعیت "عجیب تر و عجیب‌تر" می‌شد. سرانجام وی سعی بر انجام آزمونی کرد که نشان دهد آیا این پروتئین‌ها می‌توانند یک کانال آب باشند. اینکه این‌چنین کانال‌هایی باید باشند خیلی وقت پیش مطرح شده بود اما به نظر می‌رسید ریزش/diffusion {وقتی ماده‌ای فشرده در محیط کمتر فشرده قرار بگیرد، مانند یک قطره رنگ در آب} ایضاح حرکت آب است و چنین کانال‌هایی قبلاً هرگز کشف نشده بود.
    برای آزمون فرضیه کانال آب، دکتر آگره ژن تولیدکننده این پروتئین مرموز را به تخم‌های قورباغه اضافه کرد. تخم‌های دست‌کاری شده در آب تازه قرار داده شدند، تخم‌ها به‌سرعت ورم‌کرده و ترکیدند، این یعنی تأیید قوی این نظریه. دکتر آگره گفت تخم‌ها مانند ذرت بوداده ترکیدند.  پروتئین تازه کشف شد موسوم به "آکوآپورین/aquaporins" دارای یک کانال آب کمی وسیع‌تر از مولکول آب است و این اواخر در کلیه انسان نیز یافته شد، جایی که آب از ادرار جذب و بازیافت می‌شود.   
  
8-
Static infinite world-جهان ایستای نامتناهی

www.crystalinks.com/olber's_paradox.html" :برگرفته از

آغازین قرن هجدهم ادموند هالی[اخترشناس انگلیسی] پرسید: "چرا آسمان در شب تاریک است؟" پاسخ گفتن به این پرسش به ظاهر ساده آسان نیست، چرا که اگر کیهان حتی ساده‌ترین ساختار قابل تصور خود در بزرگترین مقیاس ممکن را نیز داشت آنگاه بازهم تابش‌های پس‌زمینه‌ای آسمان شدید بود. یک جهان نامتناهی ایستا را تصور کنید یعنی جهانی با اندازه بی‌نهایت که در آن ستاره‌ها و کهکشان‌ها نسبت به هم ساکن هستند. یک خط دید در هر جهت دلخواه از سطح یک ستاره خواهد گذشت و در این صورت آسمان، ساخته‌شده از صفحات گرد ستاره‌ای روی هم انباشته به نظر می‌رسید. درخشش ظاهری سطح یک ستاره نابسته به دوری نزدیکی آن است و بنابراین همه آسمان می‌باید به‌اندازه سطح یک ستاره میانگین درخشان باشد. ازآنجاکه خورشید یک ستاره [به‌اندازه] میانگین است، تمام آسمان روز و شب باید به‌اندازه سطح خورشید درخشان می‌بود. یک واقعیت که نه چندان دیر به‌عنوان پارادوکس البر(بعد از اخترشناس آلمانی قرن هجدهمی هاترنج اولبر/Heinrich Olbers) شناخته شد. این پارادوکس نه تنها در مورد نور ستارگان است بلکه در باره همه قلمروهای دیگر طیف الکترومغناطیس است. این نشان از آن دارد که در مدل جهان بی‌انتهای ایستا، چیزی اساسی خطاست، لیکن چیزی که مشخص نیست.      —Adrian Webster, “The Cosmic Radiation Background,” Scientific American, August 1974
  
9-
Polarization-پولاریزاسیون نور

www.crystalinks.com/olber's_paradox.html" :برگرفته از

محققان سوئدی و همکاران آفریقای جنوبی آنها دریافتند سوسک‌های سرگین غلطان فعال در طول روز الگوهای قطبش/polarity را در نور خورشید تشخیص داده و به‌وسیله آن راه خود را به خارج از انبوه زیاد از سرگین‌های فیل می‌یابند. متعاقباً دکتر ماری داکه/ Marie Dacke از دانشگاه لوند/Lund متوجه شد  گونه‌ای از سوسک‌ها در شب‌های مهتابی تا دیروقت بکار مشغول‌اند(سرگین غلطانی). آیا این سوسک‌ها به قطبی شدگی نور ماه تکیه می‌کردند.
    پژوهشگران فیلترهای قطبی‌سازی را برای انتقال پرتوهای ماه بکار گرفتند و نتیجه آنکه سوسک آفریقایی/Scarabaeus zambesianus برای جبران انحراف جهت خود را تغییر دادند. وقتی قطبی‌سازی مهتاب زیر فیلترهای به‌اندازه 90 درجه تغییر داده شد، دریافتند که سوسک‌های زیر فیلتر نیز با تقریب بسیار کم جهت خود را 90 درجه تغییر دادند. دکتر داکه در گزارش خود در ژورنال نیچر/Nature سوم ژوئن 2013 نوشت "این یک اثبات است بر اینکه هر حیوانی می‌تواند برای جهت‌یابی از مهتاب قطبی شده استفاده نماید.
  
10- شکارگرهای موش قطبی برای قرن‌ها (از 1500 در اسکاندیناوی) مردم سعی بر فهم افزایش موج‌وار و ریزش جمعیت موش‌های لمینگ (از جوندگان قطبی) داشتند؛ روندی آن‌چنان سریع، تکراری و منظم که الهام‌بخش یک اسطوره پایدار گردیده بود: وقتی جمعیت لمینگ‌ها خیلی افزایش می‌یابد آنها دست به خودکشی دست جمعی می‌زنند و خود را از بلندای صخره‌ها به امواج خروشان دریا می‌سپارند.
     دانشمندان از دهه‌ها پیش آن را رد می‌کردند، اما هرگز درباره آنچه باعث این رشد و سقوط چرخه‌ای می‌گردد مطمئن نبودند و این راز داغ مورد بحث در بوم‌شناسی بود. «چند دوجین فرضیه در جریان بود،» دکتر الیور گیلگ/Oliver Gilg یک بوم‌شناس در دانشگاه هلسینکی در فنلاند گفت، «دانشمندان در فرضیه‌های خود حول کشتن و کشته‌شدن توسط یک دیگر بسیار نزدیک بودند.» دکتر گیلگ مؤلف پژوهش اخیراً منتشرشده در مجله علم یک فرضیه واحد را به میان ‌آورد و تیم پژوهشگران وی مدعی‌اند یک ایضاح کامل را ارائه کرده‌اند.
     آن‌ها می‌گویند چرخه جمعیتی ربطی به خود نابودی ندارد و همه آن مربوط به حیوانات درنده است. بعد از 15 سال پژوهش آنان دریافتند که چهار گونه درنده جغدهای برفی، روباه‌های قطبی، مرغ دریایی موسوم به دم دراز غوطه‌زن و راسوی سمور شکل شرحی بر چرخه‌های چهار ساله افزایش سریع جمعیت و سپس کاهش آن تا اندازه نابودی لمینگ‌ها است. بعد با استفاده از یک مدل صرفاً بر اساس این چهار درنده آن‌ها پی بردند که مدل دقیقاً به گونه عددی بالا و پایین رفتن جمعیت لمینگ‌ها را پیش‌بینی کرد.    —Reported in Science, 31 October 2003

 

تمرین

 

تمرین: هریک از استدلال‌های زیر را برحسب تغییرات "پدیده" تحلیل کنید و نشان دهید آنها چگونه از الگوی روش تغییر همزمان پیروی می کنند: