; "کلیک کنید تا بزرگتر ببینید.")
طبقه‌بندی مغالطه‌ها
مغالطه
درآمد به منطق فصل ۵ قسمت ۲
مغالطه یک خطای گونه‌ای در استدلال است. در بالاترین لایه می‌توان مغالطه‌ها را به دو رده صوری و غیرصوری تقسیم کرد. این قسمت کوشش دارد گونه‌ای رده‌بندی برای مغالطه‌های غیرصوری، که تعداد آنها بسیار نیز زیاد است، پیشنهاد کند تا قسمت‌های بعدی این فصل را بر مبنای آن بکار گیرد.
۲.۵ طبقه‌بندی مغالطه‌ها
مغالطه‌های غیرصوری بسیار زیاد هستند، بنابراین، اگر آنها را در گروه‌هایی که آشکارا ویژگی‌شان قابل‌شناسایی باشد طبقه‌بندی کنیم بهتر فهمیده خواهند شد. البته، طبقه‌بندی مغالطه‌ها در منطق چالش‌برانگیز است. هیچ طبقه‌بندی صحیحی وجود ندارد. منطقدانان فهرست‌های بسیار طولانی از مغالطه‌ها پیشنهاد کرده‌اند، مجموعه‌های مختلفی مشخص شده و نام‌های گوناگون به این مجموعه‌ها و نیز خود مغالطه‌ها داده شده. طبقه‌بندی که اینجا خواهد آمد تا اندازه‌ای اختیاری است. آنچه اینجا هدف ما است، ارائه شمایی قابل‌فهم است، به این امید که، بتوان مغالطه‌های غیرصوری را تشخیص داد و از آنها دوری جست.
طرح کلی این طبقه‌بندی را در زیر خواهید دید. بعد از دیدن این طرح کلی، به بررسی هر گروه و نیز مغالطه‌های آن گروه خواهیم پرداخت.
مغالطات ابهام
Fallacies of ambiguity
در این‌گونه مغالطه‌ها، دلیل‌آوری غلط برخاسته از حضور ابهام و چندمعنایی در واژگان یا عبارت‌هایی است که در قسمت‌های مختلف یک استدلال حضور دارند.
مغالطات پیش‌فرضی
Fallacies of presumption
در این‌گونه مغالطه‌ها، تعداد بسیار زیاد فرض بی‌فرجام و بی‌جا انگاشته شده و دلیل‌آوری برای نتیجه به آنها وابسته است.
فهرست مغالطات:
۱- مغالطه‌های ربط:
مغالطه‌های ربط بیشترین گوناگونی را دارند و نیز با بیشترین فراوانی رخ می‌دهند. در این مغالطه‌ها، مقدمات استدلال ربطی به نتیجه استخراج‌شده در آن استدلال ندارد. اما، ازآنجاکه، طوری ساخته شده‌اند که مربوط به نظر برسند، آنها می‌توانند فریبنده باشند. از این طبقه، ما فهرست زیر را تشخیص داده و موردبحث قرار خواهیم داد:
| مغالطات ربط | |||
|---|---|---|---|
| • | ربط.۱ | توسل به جمع | The appeal to the populace |
| • | ربط.۲ | توسل به عواطف و انگیزه‌ها | The appeal to emotion |
| • | ربط.۳ | شاه‌ماهی سرخ | The red herring |
| • | ربط.۴ | پهلوان پنبه | The straw man |
| • | ربط.۵ | تاختن بر شخص | Argument against the Person: ad Hominem |
| • | ربط.۵.۱ | تاختن بر شخص: تَبَه‌گری | Abusive |
| • | ربط.۵.۲ | تاختن بر شخص: مغالطه ژنتیک | Genetic fallacy |
| • | ربط.۵.۳ | تاختن بر شخص: پیش‌‌آیندی | Circumstantial |
| • | ربط.۵.۴ | تاختن بر شخص: تو نیز هم! | You too |
| • | ربط.۵.۵ | تاختن بر شخص: مسموم کردن چاه آب [انسداد استدلال] | Poisoning the well |
| • | ربط.۶ | توسل به زور | The appeal to force |
| • | ربط.۷ | ازدست‌دادن سررشته (سخن) | Missing the point (irrelevant conclusion) |
۲- مغالطه‌های استقرای معیوب:
مغالطه‌های استقرای معیوب، که نیز بسیار رایج‌اند، آن‌هایی هستند که گرچه در آنان نتیجه به مقدمات مربوط است، اما این ارتباط آن‌چنان ضعیف و ناکارا است که درواقع می‌توان از آن به‌عنوان یک ارتباط کورکورانه نام برد. ما گونه‌های زیر را تمیز داده و موردبحث قرار خواهیم داد:
| مغالطات استفرای معیوب | ||||
|---|---|---|---|---|
| • | استقرا۱ | استناد به جهل | The argument from ignorance | D1: |
| • | استقرا۲ | استناد به مرجع بی‌ربط | The appeal to inappropriate authority | D2: |
| • | استقرا۳ | علت کاذب | False cause | D3: |
| • | استقرا۳آ | علت‌شمردن مقدم | False cause: post hoc ergo propter hoc | D3a: |
| • | استقرا۳ب | شیب لغزنده | False cause:Slippery slope | D3b: |
| • | استقرا۴ | تعمیم شتابزده | Hasty generalization | D4; |
۳- مغالطه‌های پیش‌فرضی:
در مغالطه‌های پیش‌فرضی تعداد بسیار زیاد فرض انگاشته شده. در این مغالطه‌ها دلیل‌آوری برای نتیجه، وابسته به این فرض‌های بی‌فرجام و بی‌جا است. ما فهرست زیر را تشخیص داده و موردبحث قرار خواهیم داد:
| مغالطات پیش‌فرض | ||||
|---|---|---|---|---|
| • | پیش‌فرضی۱ | حالت خاص | Accident | P1: |
| • | پیش‌فرضی۲ | پرسش مرکب | Complex question | P2: |
| • | پیش‌فرضی۳ | مصادره به مطلوب (دست‌آویزی به پرسش) | Begging the question | P3: |
۴- مغالطه‌های ابهام:
دلیل‌آوری غلط در مغالطه‌های ابهام برخاسته از حضور ابهام و چندمعنایی در واژگان یا عبارت‌ها هستند. بعضی واژه‌ها یا عبارت‌ها در بخشی از استدلال معنی متفاوت از همان واژه‌ها و عبارت‌ها در بخش دیگر استدلال دارند. ما گونه‌های زیر را تمیز داده و موردبحث قرار خواهیم داد:
| مغالطات ابهام | ||||
|---|---|---|---|---|
| • | ابهام۱ | چندمعنایی(واژگانی) | Equivocation | A1: |
| • | ابهام۲ | ابهام ساختاری(چند گویگی) | Amphiboly | A2: |
| • | ابهام۳ | تأکید | Accent | A3: |
| • | ابهام۴ | ترکیب | Composition | A4: |
| • | ابهام۵ | تفصیل | Division | A5: |
این‌که کدام‌یک از مغالطه‌ها در یک قطعه متن خاص روی می‌دهد، اغلب خود بحث‌انگیز است. خطای رخ‌داده در یک استدلال می‌تواند به شیوه‌های متفاوت دیده شود و بنابراین همچون موردی بیش از یک مغالطه نیز دیده شود. بار دیگر تأکید می‌کنیم، در قلمرو زبان طبیعی، زمینه متن نقش حیاتی دارد و بسیار وابسته به تعبیر قابل قبول از آن است. ➥
